سلامت نیوز:حرف 30 سال و 40 سال پیش نیست. حرف همین 12 سال قبل است آن زمان که سال آخر دبیرستان را می‌گذراندم و آماده کنکور شده بودم. ما چند دختر بودیم در یکی از مدارس خوب تهران که به واسطه تعداد کم پذیرفته‌شدگان در آزمون ورودی مدرسه جمع کوچک و صمیمی داشتیم فارغ از کلیشه‌های موجود آن زمان که دختران هم‌سن و سال داشتند، نه کسی برای دیگری توطئه می‌کرد، نه خبری از گروه‌های چندنفره و مجزای دوستی بود.
به گزارش سلامت نیوز، جهان صنعت نوشت: همه 12 نفر کلاس با هم می‌رفتیم حیاط، با هم برای امتحانات تقلب می‌کردیم و با هم گناه کار دیگری را به گردن می‌گرفتیم. تقریبا همین روزهای سال بود که یکی از بچه‌ها به مدرسه نیامد و این نیامدن تا یک هفته ادامه داشت. چند بار با مهناز تماس گرفتیم که بیا و از درس‌ها عقب نمان اما هیچ فایده‌ای نداشت. مهناز گفت می‌خواهد درس را کنار بگذارد و نگفت چرا. حالا نوبت مدیر و ناظم بود تا دست به کار شوند و برای برگشتن عضوی از کلاس کوچک ما دست به کار شوند.
دو روز بعد قبل از آمدن معلم، مشاور و ناظم به کلاس ما آمدند و خبر دادند مهناز امروز برمی‌گردد و این مدت به دلیل بیماری‌ای که داشته کمی ضعیف و افسرده شده و باید بیشتر کنارش باشیم. کسی از بیماری مهناز نپرسید. بعد از رفتن مشاور و ناظم از کلاس، معصومه کنار گوشم گفت: نکند سرطان گرفته که بی‌خیال مدرسه شده است؟ گفتم: نه بعید می‌دانم. دوباره زیر گوشم گفت: آخه چه مرضی آدم را به ترک تحصیل مجبور می‌کند؟ شانه‌هایم را بالا انداختم که نمی‌دانم.
راز مهناز تنها چند هفته سربسته ماند. بالاخره فهمیدیم بیماری مهناز چه بود. او دچار نقص ایمنی شده بود که آن روزها زیاد چیزی از آن نمی‌دانستیم. بعدها فهمیدیم بیماری مهناز چه بوده. مهناز «ایدز» داشت. بارها در مدرسه برایمان از راه‌هایی که ویروس وارد بدن می‌شود حرف زده بودند. ایدز، بیماری وحشتناکی بود که ما در مدرسه و در خانه شرم می‌کردیم از آن حرف بزنیم. همکلاسی ما همین بیماری را داشت. معصومه یک روز وسط کلاس عربی باز کنار گوشم گفت: ای کاش سرطان داشت. گروه دوستی همچنان همان بود فقط یک نفر از بین آنها کم شد. مهناز آنقدر کمرنگ شد که دیگر دیده نشد و سال بعد برای پیش‌دانشگاهی حتی کسی در مورد او حرف هم نمی‌زد.
بیماران شناسایی‌نشده
در ایران پر است از مهنازهایی که کنار ما زندگی می‌کنند. برخی می‌دانند ویروسی در جان‌شان جا خوش کرده و برخی نمی‌دانند. آمار افراد مبتلا به ایدز در ایران بیداد می‌کند و اگر اهل پیگیری اخبار باشید روزی نیست که از این بیماری حرفی زده نشود. آخرین آمارهای وزارت بهداشت از رشد ابتلا به اچآیوی یا ایدز در میان زنان خبر می‌دهد؛ طبق اعلام این وزارتخانه در حال حاضر این رقم به ۳۳ درصد افزایش یافته است اما در این میان نگرانی از انتقال بیماری از مادران باردار به نوزادان نیز وجود دارد. در حال حاضر سهم انتقال اچآیوی به این شیوه فقط 5/1 درصد است اما بی‌اطلاعی مادر باردار از این بیماری می‌تواند آینده خود و نوزادش را به خطر اندازد چون در این صورت احتمال انتقال بیماری به جنین ۳۵ تا ۴۰ درصد خواهد بود.
طبق آمارهای وزارت بهداشت تا پایان شهریور ۹۶ تخمین زده شده است که ۶۶ هزار نفر در ایران به این بیماری مبتلا هستند که حدود ۳۶ هزار و ۵۰۰ نفر تاکنون شناسایی شده‌اند. گروه سنی ۲۱ تا ۳۵ سال ۵۲ درصد افراد مبتلا را تشکیل می‌دهند. از ابتدای شیوع این اپیدمی در کشور نیز تاکنون ۱۰ هزار نفر به دلیل ابتلا به این بیماری فوت کرده‌اند. از کل موارد شناسایی شده ۱۷ درصد زن و ۸۳ درصد مرد بودند اما در موارد جدید شناسایی شده در شش ماهه اول سال ۹۶، ۳۳ درصد موارد را زنان تشکیل داده‌اند. مسوولیت کنترل و پیشگیری از این انتقال اچآیوی بر عهده وزارت بهداشت است. این وزارتخانه از سال ۹۳ برنامه‌ای برای شناسایی مادران باردار مبتلا به این بیماری آغاز کرده است تا از تولد نوزادان مبتلا به این بیماری جلوگیری کند. قرار است تا پایان سال ۹۷ این برنامه برای تمام زنان باردار اجرا شود. در سال‌های اخیر کنار روابط جنسی محافظت‌نشده که نقش 8/19 درصدی داشته، اعتیاد تزریقی هم سهم مهمی در رشد این بیماری داشته و 66 درصد از مبتلایان به وسیله تزریق مواد مخدر به این ویروس مبتلا شده‌اند. بیشتر زنانی که مبتلا به این ویروس می‌شوند از طریق همسر خود که روزی اعتیاد تزریقی داشته و از این مهم بی‌خبر بوده به اچآیوی مبتلا شده‌اند و این گروه چیزی نزدیک به 50 درصد بیماران را تشکیل می‌دهند. در موارد جدید آمار انتقال از طریق روابط پرخطر جنسی به بیش از ۴۰ درصد رسیده است.
یکی دیگر از موضوعات قابل بررسی امکان انتقال ویروس از مادر باردار به جنین است. با توجه به این دو موضوع، پرداختن به مبحث پیشگیری از انتقال بیماری از مادر به کودک تبدیل به راهکار بسیار مهمی در مورد جلوگیری از ابتلای نوزادان به این بیماری می‌شود. به همین دلیل از سال ۹۳ به صورت آزمایشی پروژه‌ای با همکاری یونیسف در ۱۶ دانشگاه و ۱۷۱ مرکز بهداشتی و درمانی کشور به نام «پیشگیری از انتقال اچآیوی از مادر به کودک» آغاز شده. در این برنامه زنان بارداری که به این مراکز مراجعه می‌کردند در اولین ویزیت بارداری تست اچآیوی نیز برای آنها انجام می‌شد. در صورت تشخیص اولیه، برای تشخیص قطعی تحت مراقبت و درمان قرار می‌گرفتند. نزدیک به ۲۵۰هزار زن باردار به صورت آزمایشی در این پروژه آزمایش شدند و ۷۴ زن باردار مبتلا که قبلا از بیماری خود خبر نداشتند، شناسایی شدند و تحت مراقبت و درمان قرار گرفتند. به این ترتیب بیش از ۹۷ درصد نوزادان متولدشده، سالم بودند. این برنامه از ابتدای سال ۹۶ در تمام مناطق حاشیه‌نشین گسترش پیدا کرده است. زنان بارداری که شناسایی می‌شوند به سرعت تحت درمان قرار می‌گیرند و دارو دریافت می‌کنند. زایمان آنها نیز به صورت سزارین انجام می‌شود. همچنین بعد از زایمان نیز استفاده از داروی پیشگیری از ابتلا به بیماری و شیرخشک برای نوزاد آغاز می‌شود. اگر این روند به صورت کامل انجام شود خطر انتقال از مادر به نوزاد از ۳۵ تا ۴۰ درصد به دو درصد و حتی صفر می‌رسد. ترجیح این است که این زن باردار در همان بیمارستانی که تحت مراقبت است زایمان را انجام دهد. دستورالعمل این زایمان‌ها به تمام بیمارستان‌ها و مراکز مراقبت از مادران باردار ابلاغ شده است. در راستای آموزش و اطلاع‌رسانی در مورد بیماری ایدز، کمپینی با نام «من هم آزمایش اچآیوی می‌دهم» شروع به کار کرد. در سال‌های 94 و 95 اتوبوسی با هدف آشنایی افراد با این بیماری و گرفتن آزمایش به صورت رایگان در سطح شهر مستقر شد. این اتوبوس از افراد آزمایش می‌گرفت و 10 دقیقه بعد هم جواب آزمایش را اعلام می‌کرد.
در کنار آزمایشات رایگان تیم پزشکی و مشاوره هم برای پاسخ‌دهی به متقاضیان در آنجا حضور داشت. این اتوبوس شامل غرفه اطلاع‌رسانی، پخش تیزر و برنامه‌های مرتبط با ایدز، مسابقات دارت و نقاشی کودکان بود. از جمله اهداف این کمپین افزایش اطلاع‌رسانی در زمینه بیماری ایدز، کمک به شناسایی افراد اچآیوی مثبت جدید، انجام تست رایگان اچآیوی توسط کارشناسان آموزش‌دیده، معرفی مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری،کاهش انگ و تبعیض نسبت به افراد مبتلا و در نهایت جذب حمایت به افراد مبتلا تشکیل شد اما امسال این طرح ادامه نیافت و همین موضوع با ابهام همراه است. با توجه به این موضوع که درصد بالایی از افرادی که به این بیماری دچار می‌شوند از طریق روابط جنسی شرعی یا غیرشرعی است آیا زمان آن نرسیده که در این مورد فکری شود؟ آیا هنوز باید در مورد آموزش دادن تخصصی به نوجوانان در دبیرستان و دانشگاه سکوت کرد و این موضوعات را همچنان تابو دانست و بیش از این تاخیر کرد؟ هنوز وقت فرهنگ‌سازی مناسب برای نوجوانان و جوانان نرسیده و نباید برنامه‌هایی در جهت آشنایی با این بیماری چه در مورد چگونگی ابتلا و چه رفتار درست با مبتلایان به این بیماری ساخته شود؟ متاسفانه ایران در این مورد بسیار عقب است. در دوره پیشرفت علم و تکنولوژی که هر کسی برای خودش ادعای فرهنگ و آشنایی با آخرین تکنولوژی را دارد رفتارهای نامناسب با بیماران این چنینی مایه سرشکستگی است. مردمی که می‌ترسند بیماری که ایدز دارد را در آغوش بگیرند، از او خوراکی بگیرند یا حتی سعی می‌کنند روابط کاملا عادی روزانه را با او قطع کنند راه بسیار زیاد و سختی دارند تا با این موضوع کنار بیایند و به این افراد تنها به چشم یک انسان بیمار نگاه کنند.
درصد بالای ابتلای زنان متاهل به ایدز
رییس اداره ایدز وزارت بهداشت در مورد این شائبه‌ها توضیح می‌دهد.
پروین افسر کازرونی می‌گوید: «موج اول افرادی که به اچآیوی مبتلا شدند از طریق خون و فاکتورهای خونی بود اما موج دوم را معتادان و افرادی که اعتیاد تزریقی داشتند تشکیل دادند. این افراد به دلیل استفاده از سرنگ‌های عمومی این بیماری را اپیدمی کردند. بیشترین گروه از افراد معتاد در سال‌های 84 و 85 بودند که 22 درصد از بیماران مبتلا به ایدز را تشکیل می‌دادند. خیلی از این افراد از مبتلا شدن خود اطلاعی نداشتند و همین دلیل ما را با موج افزایش این ویروس در زنان مواجه کرد. طبق آمار 40 تا 70 درصد این افراد متاهل بودند و همسران آنها هم به ویروس آلوده شدند و لازم است ذکر شود بالای 50 درصد از زنانی که به ویروس آلوده شدند متاهل هستند و جزو زن‌هایی با رفتارهای پرخطر محسوب نمی‌شوند.»افسر کازرونی در ادامه به زنانی که رفتار پرخطر دارند اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از معضلات در انتقال این ویروس زنانی هستند که تن‌فروشی می‌کنند. این افراد مشتریان زیادی از اقشار مختلف جامعه دارند. یک گروه از این متقاضیان، معتادان هستند و یک گروه افراد عادی هستند. این ویروس بین این افراد می‌چرخد و وارد جامعه می‌شود.»
صداوسیما باید در مورد ایدز اطلاعات وسیع‌تری بدهد
رییس اداره ایدز وزارت بهداشت با تاکید بر این موضوع که 60 درصد از افراد مبتلا به اچآیوی هنوز نمی‌دانند که ناقل ویروس هستند، ادامه داد: «ساده‌ترین راهکار این است که در مورد این بیماری صحبت کنیم، رسانه و صداوسیما باید در مورد این بیماری بیشتر کار کنند و اطلاع‌رسانی کنند تا باعث تشخیص زودهنگام شود. باید مردم را متوجه کرد اگر این بیماری زود تشخیص داده شود می‌توان به راحتی تحت نظر پزشک بود، ویروس را تضعیف کرد و زندگی معمولی داشت. چرا باید زنی با عفونت حاد به بیمارستان مراجعه کند و بعد از ده سال متوجه شود از همسرش که روزی معتاد تزریقی بوده و حالا سال‌هاست ترک کرده ایدز گرفته و دختر شش ساله‌اش هم به ویروس مبتلا شده؟ این یعنی مردم ما بی‌خبر هستند و ترس دارند. نقش رسانه‌ها اطلاع‌رسانی در مورد این موضوع است و کمرنگ کردن انگ و تبعیضی که جامعه به افراد مبتلا تحمیل می‌کند.»
کازرونی به لزوم آموزش در مقاطع مختلف تحصیلی اشاره می‌کند و می‌گوید: «باید آموزش از سنین کم شروع شود. آموزشی که به بچه‌های دبستان می‌دهیم با آموزشی که در راهنمایی یا دبیرستان داده می‌شود متفاوت است. به فرزندان‌مان باید آموزش بلوغ و مهارت در رفتار بدهیم و این آموزش شامل این نمی‌شود که فقط بگوییم این بیماری چطور است و چطور منتقل می‌شود، نیازمند است روزنامه‌ها و صداوسیما در این زمینه فعالیت کنند.»
کلینیک سیار به جای اتوبوس آموزش ایدز راه‌اندازی شده
رییس اداره ایذر وزارت بهداشت همچنین در مورد چرایی توقف فعالیت اتوبوس ایدز بیان می‌کند: «این موضوع نه تنها از بین نرفته بلکه به صورت گسترده‌تر با عنوان «کلینیک سیار ایدز» در مناطقی که ریسک ابتلای بالاتری دارند و عمدتا در شهرستان‌ها هستند، فعالیت می‌کند و هدف آن نهادینه شدن است و با کمک شهرداری و سایر نهادهای خیریه و بهداشتی باید دست به دست هم دهند تا این طرح بزرگ و پیشرفته شود.»وی با توجه به رفتارهای غلط جامعه با مبتلایان به ویروس اچآیوی خاطرنشان می‌کند: «این اتفاق برای هیچ کس دور نیست. رفتار غلط به نداشتن آگاهی کافی مردم برمی‌گردد و متاسفانه نگاهی در جامعه وجود دارد که افرادی که ایدز دارند حتما بخشی از گروه معتادان تزریقی یا افرادی با رفتارهای پرخطر هستند اما طبق گفته‌های قبلی 50 درصد این افراد خودشان مشکلی نداشتند و به وسیله همسرشان مبتلا شدند. مثل هر فردی که بیمار است این افراد هم حق برخورداری از مراقبت، درمان و حمایت خانواده دارند.»
کازرونی همچنین به برنامه‌هایی برای کم کردن انگ و تبعیض اشاره می‌کند. از باشگاهی که با نظارت وزارت بهداشت به نام «باشگاه مثبت» شروع به کار کرده، با همکاری افرادی که مبتلا به ایدز یا متاثر از بیماری هستند که در زمینه اطلاع‌رسانی با هدف تغییر نگاه به این افراد همکاری می‌کنند. همچنین افراد می‌توانند با مراجعه به سایت www.HIV_STI.IR از آخرین اطلاعات و فعالیت‌ها آگاه شوند.
ایدز همچنان راز مگوی ساختار آموزشی
محمدرضا نیک‌نژاد - چندی پیش پروین افسرکازرونی، رییس اداره ایدز و کنترل بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت به رسانه‌ها گفت: «طبق آخرین آمار، تا پایان شهریورماه سال‌جاری تعداد مبتلایان به ویروس HIV حدود 36 هزار و 571 نفر است که 83 درصد را مردان و 17 درصد را زنان تشکیل می‌دهند. 53 درصد از مبتلایان رده سنی 21 تا 35 سال هستند. الگوی ابتلا در موارد جدید حاکی از آن است که ابتلا به ویروس HIV از تزریق مواد مخدر با سرنگ آلوده به سمت رابطه جنسی گرایش پیدا کرده است، چراکه از کل موارد ابتلای جدید به ویروس HIV، حدود 32 درصد را معتادان تزریقی و 1/47 درصد را ابتلا از طریق رابطه جنسی تشکیل می‌دهند.» این گفته‌ها گرچه اطلاعات درخوری درباره ایدز ارائه می‌دهد اما به برخی نگرانی‌ها در این زمینه نمی‌پردازد. برای نمونه امروز جهان به گونه خیره‌کننده‌ای توانسته این بیماری بی‌درمان را به فرمان خود درآورد و بسیاری از بیماران در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه دیگر مانند گذشته محکوم به مرگ نیستند. همچنین در بیش از یک دهه گذشته آمار آلوده‌شوندگان به ایدز در جهان به طور میانگین کاهش چشمگیری داشته است اما شوربختانه در کشور ما و به نسبت جمعیت، میانگین آلوده‌شوندگان در همین یک دهه بیش از میانگین جهانی است و هر سه ماه بیش از 500 تن به آلوده‌شوندگان افزوده می‌شود. برخلاف آموزش‌ها و آگاهی‌رسانی‌های کامیاب در زمینه ایدز در جهان هنوز بسیاری از شهروندان ما حتی دانش‌آموختگان کمترین آگاهی را درباره ایدز دارند و هنوز سخن گفتن از ایدز در مدرسه‌ها تابو است و هنوز برای خانواده‌ها گفتن از این بیماری رازی مگو است و هنوز بیماران از هراس رانده شدگی از خانواده و فامیل و جامعه پنهانکاری می‌کنند و هنوز برای بسیاری از ما ایرانیان دست‌کم درباره ایدز این سخن نهادینه نشده است که پیشگیری بهتر از درمان است.
تجربه‌های کامیاب جهانی در مهار ایدز نشان می‌دهد که یگانه راه مبارزه با آن آموزش، آگاهی‌رسانی و افزایش دانسته‌های شهروندان درباره آن است. برخی از کشورهای شاخ آفریقا که در دوره بحرانی ایدز در آستانه فروپاشی سیاسی- اجتماعی قرار گرفتند و یکی، دو تای آنها با آلودگی بیش از دو سوم جمعیت شان روبه‌رو بودند با پشتیبانی سازمان‌های جهانی و از راه آموزش و پیشگیری بحران را کنترل کردند. بسیاری از کشورهای با آلودگی بالا با سفارش نهادهای جهانی آموزش پیشگیری از ایدز را به برنامه‌های درسی‌شان افزودند و پیگیرانه نسل‌های آینده‌شان را با آموزش ایمن کردند. بازه سنی مبتلایان به ایدز، یعنی 21 تا 35 سال و 5 تا 10 سال زمان نهفته ویروس در بدن- از زمان آلودگی تا آشکار شدن نشانه‌های آن- روشن می‌کند که باید زمان آغاز آموزش و آشنایی با ایدز و پیشگیری از آن دوران نوجوانی و بلوغ جنسی باشد. در ایران این دوران همزمان با سال‌های پایانی دوره متوسطه اول و آغازین سال‌های متوسطه دوم است. در ساختار پیشین آموزشی در پایه اول دبیرستان و در واپسین فصل کتاب زیست‌شناسی بخشی بود به نام بیماری‌های اجتماعی. گرچه در این بخش به ایدز و راه‌های آلودگی به آن اشاره شده بود اما ناباورانه به راه‌های پیشگیری از آن اشاره نشده بود! اما از آن بدتر در ساختار تازه و در کتاب‌های آن تا آنجا که مطلعم، هیچ اشاره‌ای به ایدز نشده است و گویا دست‌اندرکاران به دنبال ضمیمه‌ای برای آموزش آنند. اما چه در کتاب‌های درسی به ایدز پرداخته باشند و چه نه، با توجه به تغییر الگوی آلودگی از تزریق میان معتادان به آمیزش‌های جنسی در یک دهه گذشته، آموزش نوجوانان و جوانان بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. از دیگر سو افزایش روند بیماری در کشور، برخلاف روند جهانی آن، چنین آموزش‌هایی را پراهمیت‌تر کرده و می‌کند.
پرداختن به این بیماری هم، تنها آوردن فصلی درباره آن در کتاب یا بیرون از کتاب نیست، بلکه نیازمند روش‌های نوین آموزشی است. روش‌هایی مانند گفت‌وگو، اجرای نمایش، نمایش فیلم و گفت‌وگو درباره آن، کلاس‌های حلقه‌ای و گپ درباره ایدز، دادن پژوهش درباره آن به دانش‌آموزان، گفتن و پرداختن به آن بدون ترس و بدون توجه به تابوهای آسیب‌زای پیرامونش، راه مبارزه با این ویروس سمج، پرهیاهو و البته بسیار ضعیف آموزش و درک اینکه پیشگیری بهتر از درمان است. گمانی نیست که سزاوارترین گروه اجتماعی برای آموزش و پیشگیری، دانش‌آموزانند و آن هم در خطرناک‌ترین دوران یعنی نوجوانی و جوانی. امری که هنوز مغفول مانده است. شاید چاره این است که پنهانکاری را کنار بگذاریم. همانند ذات ایدز که 15 سال پیش تابوی کشور بود و آنقدر در مورد آن اهمیت و آموزش داده نشد تا میزان مبتلایان آن به این حد افزایش یافت. حداقل برای کنترل آن و عدم افزایش، آموزش اصول صحیح ارتباط جنسی و محافظت از آن برای نوجوانان و جوانان.
نظر شما